سبزینه یا کلروفیل، در جلبکها (فیتوپلانکتون) مسوولیت انجام فتوسنتز را دارد . وظیفه سبزینه، فتوسنتز در سلول است که گیاه را قادر می‌سازد از نور خورشید انرژی کسب کند. کلروفیل ماده ای شیمیایی است که رنگ آنها را سبز می‌کند.

 در حضور نور خورشید جلبکها مواد معدنی را سوخت و ساز کرده و اکسیژن را به عنوان ماده زاید تولید میکنند. اکسیژنی که به این ترتیب تولید میشود سریعا میتواند جایگزین اکسیژن از دست رفته در داخل آب شود. در حضور مواد مغذی و نور خورشید سوخت و ساز جلبکی میتواند به اندازه ای اکسیژن تولید کند که آب به حالت فوق اشباع برشد. از طرف دیگر نتایج منفی ایجاد شده در اثر رشد بی رویه جلبکها معمولا بیشتر از فواید اکسیژنی است که آنها تولید میکنند.

از طرف دیگر اکسیژن اضافی بوجود آمده در طول روز نمیتواند برای مصرف در شب ذخیره شود زیرا برای حفظ تعادل به درون اتمسفر تخلیه می شود. در شرایطی که رشد جلبکی به مقدار زیاد انجام می گیرد کاتابولیسم خودخوری میتواند به اندازه ای اکسیژن محلول در آب را کاهش می دهد که ماهی ها از بین بروند. با توجه به اینکه مساله اکسیژن محلول را که مایه حیات موجودات زنده میباشد دچار مشکل میکند بنابراین اندازه گیری میزان رشد کلروفیلها و نرخ عملیات فتوسنتز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است تا بتوان قبل از اینکه رشد جلبکها تاثیرات نامطلوبی روی محیط زیست بگذارد نسبت به پیشگیری اقدام نمود. این پدیده و رشد بی رویه جلبکها در سواحل جنوبی کشورمان به نام کشند قرمز مشهور میباشد.

پدیده کشند سرخ یا  شکوفائی فیتوپلانکتون‌های مضردر دریا اتفاق می‌افتد. مقدار معمول این فیتوپلانکتونها در حدود ۲۰۰۰ عدد در لیتر است و به علت تغییر رنگ آب دریا به رنگ سرخ یا مایل به سرخ آن را کشند سرخ (موج سرخ) می‌گویند.

دو عامل اصلی در ازدیاد جلبکها، معمولا دما و مواد مغذی بخصوص مواد فسفردار و  نیترات است.تخلیهٔ پساب‌های صنعتی و خانگی که مملو از موادی چون نیترات‌ و فسفات هستند در دریا موجب فراهم شدن غذای زیاد برای جلبکها و ازدیاد آنی جمعیت آن‌ها می‌شود. تناوب تابش ابر-آفتاب و بارندگی کمک بسزایی در رشد این موجودات می‌کند و وزش طوفان و گردوغبار از طرف بیابان نیز باعث فراهم شدن ذرات آهن‌دار می‌شود.

بعضی از این جلبکها حاوی ژنهای تولید سم میباشند. یا باعث فزونی اکسیژن با تک اتم می‌شود که باعث مرگ و میر ماهی ها می‌شوند. علاوه بر این با مرگ جلبکها ، باکتری‌های بقایای مرده آنها را تجزیه میکنند که این خود اکسیژن محلول آب را مصرف می‌کند و در نتیجه ماهی‌ها و دیگر آبزیان منطقه دچار خفگی و کمبود شدید اکسیژن شده و در نهایت منجر به مرگ آنها می‌شود.اندازه گیری جلبکها و مهمتر از آن تشخیص گونه بندی کلروفیلها مهمترین قدم در مطالعات و پژوهشهای اکولوژیکی در آب میباشد.

سیستم های اندازه گیری باید در سریعترین زمان ممکن این میزان را تشخیص داده و نیز امکان ارسال اطلاعات بصورت آنلاین را به مراکز کنترل داده را داشته باشند.یکی از کاملترین و پیشرفته ترین تجهیزات مورد استفاده برای مانیتورینگ مقدار کلروفیلها دستگاه Fluoroprobe میباشد. این دستگاه تاکنون بصورت کاملا تخصصی در بیشتر کشورهای دنیا برای موارد زیر استفاده شده است:

• مانیتورینگ وضعیت رشد جلبکها در دریا و مدیریت شکوفایی جلبکی
• مانیتورینگ محیط زیست یا پایشهای های لحظه ای منابع آب
• پدافند غیرعامل
• رفتارنگاری کیفی منابع آب و مخازن سدها
• مدیریت کیفیت آب دریاچه های و تالابها

متد اندازه گیری :

روش اندازه گیری استفاده از طیف سنجی میباشد سبزینه بخش اعظم نور آبی و قرمز را جذب و نور سبز و زرد را از بین طیفهای الکترومغناطیسی منعکس می‌کند. به طور مثال رنگ سبز گیاهان به دلیل انعکاس نور سبز از کلروفیل‌هاست. کمپانی bbe آلمان مشهورترین طراح و سازنده تجهیزات اندازه گیری انواع کلروفیل میباشد. در ویدئوی لینک زیر جزئیات متد منحصربفرد اندازه گیری جلبکها و کلاسهای مختلف آن توضیح داده شده است:

https://www.aparat.com/v/lNLId

این تجهیزات در قالب مدلهای زیر طراحی و ارائه میگردند:

۱) دستگاه پرتابل مدل آلگاتورچ: مناسب اندازه گیری میزان کل کلروفیل -آ، سیانوباکتری،دما، کدورت و عمق( درمحل و سریع)

۲) دستگاه پرتابل مدل فلوروپراب : مناسب اندازه گیری میزان کل کلروفیل-آ و کلاسهای مختلف کلروفیل شامل آلگا سبز-آبی( سیانوباکتری)، آلگا سبز، دیاتومه، داینافلاژن، کریفتوفیسه و عمق و دما ( در محل و سریع)

۳) دستگاه پرتابل مدل بنتوتورچ: مناسب اندازه گیری فیتوبنتوزها و گونه های مختلف آن ( در محل و سریع)

۴) آنالایزر آنلاین جلبک : مناسب اندازه گیری ثابت و آنلاین کلروفیل-آ و گونه های مختلف در کنار فعالیتهای فتوسنتزی

۵) آنالایزر آزمایشگاهی جلبک: مناسب اندازه گیری میزان کلروفیلها در نمونه های آب

آلگاتورچ

اندازه گیری کل کلروفیل-آ، آلگای سبز-آبی ( سیانوفیسه) ، کدورت آب، دما تا عمق ۱۰۰ متری

دارای GPS داخلی برای ثبت موقعیت محل اندازه گیری با امکان نمایش محل اندازه گیری روی نرم افزار Google Earth

مشخصات فنی دستگاه آلگاتورچ:

راهکاری مقرون بصرفه، ساده و راحت برای پایش سریع کلروفیل ها، سیانوباکتری، کدورت، دما و عمق و مانیتورینگ غیر مستقیم میزان وجود مواد مغذی در دریاچه ها، مخازن سدها

• متد اندازه گیری : اسپکتروفلورومتری
• محدوده اندازه گیری : ۰ تا ۵۰۰ میکروگرم بر لیتر
• دارای نمایشگر برای انجام تنظیمات و نمایش داده های اندازه گیری شده
• وزن دستگاه  حدود ۲ کیلوگرم
• قابلیت ذخیره سازی داده تا سقف ۱۰۰۰ ست داده
• محدوده اندازه گیری کدورت: ۰ تا ۲۰۰ NTU
• درجه محافظت دستگاه: IP 68 قابلیت کار تا عمق ۱۰۰ متری زیر آب
• دارای نرم افزار تحت ویندوز و بلوتوث
• قابلیت اتصال به کامپیوتر از طریق پورت USB

 دستگاه فلوروپراب:

• متد اندازه گیری : اسپکتروفلورومتری
• حداکثر عمق قابل اندازه گیری: تا ۱۰۰ متر (عمقهای دیگر تا ۱۰۰۰ متر در صورت سفارش قابل ارائه است)
• اندازه گیری در جا و بدون نیاز به آماده سازی نمونه پارامترهای زیر :
  • کل کلروفیل-آ
  • جلبک سبز-آبی (سیانوباکتری)
  • جلبک سبز
  • جلبک قهوه ای و قرمز (دیاتوم و داینافلاژنها)
  • کریفتوفیسه ها
• دمای آب
• عمق قرارگیری سنسور با استفاده از سنسور فشاری
• تصحیح اثرات مواد آلی رنگی بصورت اتوماتیک (با اندازه گیریCDOM (Colored Dissolved Organic Matters))
• اندازه گیری کدورت و تصحیح اثرات کدورت بصورت اتوماتیک در اندازه گیری غلظت جلبکها
• محدوده اندازه گیری : صفر تا ۵۰۰ میکرو گرم بر لیتر
• دقت اندازه گیری: ۰٫۰۱ میکروگرم بر لیتر
• محدوده دمای کارکرد: ۲- تا ۴۰+ درجه سانتیگراد
• ابعاد دستگاه: ارتفاع ۴۵ و قطر ۱۴ سانتیمتر

دستگاه بنتوتورچ

مطابق استانداردهای مختلف پایش کیفیت آب،  اندازه گیری فیتوبنتوزها از پارامترهای مهم میباشد. با استفاده از دستگاه بنتوتورچ به راحتی میزان کل فیتوبنتوزها و کلاسهای مختلف آن اندازه گیری میشود. این روش در مقایسه با متدهای نمونه برداری سنتی بسیار آسان و مقرون بصرفه میباشد. داده های در داخل دستگاه ذخیره میشود. دستگاه دارای باتری داخلی قابل شارژ  و GPS میباشد.

اهمیت اندازه گیری فیتوبنتوزها

نظر به اینکه در بیشتر موارد اندازه گیری مواد مغذی نظیر فسفات ها و نیتراتها در پیکره های آبی بسیار دشوار و هزینه بر و در برخی موارد ناممکن است، معمولا اندازه گیری فیتوبنتوزها و کلروفیلها بهترین پارامتر نمایانگر میزان وجود مواد مغذی در پیکره های ابی نظیر رودخانه ها، سواحل دریاها و دریاچه های میباشد. بطور سنتی اندازه گیری دیاتومها به علت اینکه دیواره سیلیکا آن در زیر میکروسکوپ به راحتی قابل بررسی بوده،  مورد استفاده قرار میگرفت، اما با توجه به پیشرفتهای تکنولوژیکی، اندازه گیری تمامی گونه های فیتوبنتوزها نظیر دیاتومه، سبز و نیز سبزآبی در عرض چند ثانیه میسر میباشد.

دستگاه آنالایزر آنلاین جلبک

پایش لحظه ای کل کلروفیل-آ، گونه های مختلف کلروفیلها و فعالیتهای فتوسنتزی بصورت آنلاین، در این روش نمونه آب به میزان کمی از منبع مورد نظر برای اندازه گیری به داخل دستگاه پمپ میشود. اندازه گیری به سرعت در داخل دستگاه انجام شده و خروجی بصورت سری زمانی میزان کل کلروفیل و گونه های آن و میزان فعالیتهای فتوسنتزی در صفحه نمایش دستگاه نشان داده میشود. دستگاه دارای خروجیهای مختلف نظیر LAN، آنالوگ ۴ تا ۲۰ میلی آمپر، و امکانات مخابراتی مختلف میباشد.

دستگاه آنالایزر جلبک آزمایشگاهی:

به منظور اندازه گیری غلظت کلروفیل-آ و گونه های مختلف آن در محیط آزمایشگاه استفاده میشود. در این روش ظرف نمونه در داخل دستگاه قرار داده میشود. دستگاه داده های اندازه گیری شده را به کامپیوتر انتقال میدهد. این دستگاه یکی از دقیقترین فلوئورمترهای حال حاضر در دنیا میباشد که علاوه بر کلاسهای مختلف جلبک میتواند فعالیت فتوسنتزی را نیز اندازه گیری کند.